Kadınlar lehine yapılacak düzenlemeler bundan böyle eşitlik ilkesine aykırı olarak değerlendirilemeyecek. Engelliler başta olmak üzere “özel surette korunması gereken kesimler” için yapılacak her türlü değişiklik de bu kapsamda yer alacak.

Anayasanın “Kanun Önünde Eşitlik” başlıklı 10’uncu maddesinin 2’inci fıkrasına, “Bu maksatla alınacak tedbirler, eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz. Çocuklar, yaşlılar ve özürlüler ile harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz” ibaresi ekleniyor.

Anayasa’nın “Grev Hakkı ve Lokavt’ başlıklı 54’üncü maddesinde değişiklik yapılıyor. Grev esnasında oluşan maddi zarardan sendika sorumlu tutulamayacak. Siyasi amaçlı grev ve lokavt, dayanışma grevi ve lokavtı, genel grev ve lokavt, iş yeri işgali, iş yavaşlatma, verim düşürme ve diğer direnişlere ilişkin yasaklar kaldırılıyor.

Anayasanın, “Yargı Yolu” başlıklı 125’inci maddesinde değişiklik yapılarak Yüksek Askeri Şuranın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma hariç, her türlü ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolu açılıyor.Yargı yetkisi, idari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlı olacak, hiçbir surette yerindelik denetimi şeklinde kullanılamayacak.

Anayasanın, 12 Eylül dönemindeki Milli Güvenlik Konseyi üyeleri ile bu dönemde kurulan hükümetler ve Danışma Meclisi’nde görev alanların yargılanmasını önleyen, geçici 15’inci maddesi yürürlükten kaldırılıyor.

Pakette yer alan bir başka önemli değişiklik ise kişisel verilerin korunması hakkındaki düzenleme. Fişleme eleştirileri alan daha önceki yasal düzenleme, anayasal temele oturtuluyor. Anayasa’nın, “Özel Hayatın Gizliliği” başlıklı 20’inci maddesinde değişiklik öngürülerek kişisel verilerin saklanmasında ve kullanılmasında bireylere anayasal güvence sağlanıyor. Yeni düzenlemeye göre, kişilerin ırk, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep veya diğer inançları, dernek, vakıf ve sendika üyeliği, sağlık ve özel yaşamları ve her türlü mahkumiyetleri ile ilgili kişisel veriler işlenmesi yasaklanacak. Bu tür kişisel bilgiler üçüncü kişilere verilemeyecek, açıklanamayacak.

Anayasa’nın, 156’ıncı maddesinde değişiklik yapılarak Askeri Yargıtay üyelerinin disiplin ve özlük işlerinde askerlik hizmetinin gereklerine bakılmayacak. Bunun için hakimlik teminatı esasları dikkate alınacak.

“Seyahat Hürriyeti” başlıklı 23’üncü maddede yapılan değiişiklikle yurt dışı yasağını sadece hakim kararına bağlı olarak sınırlandırabilmesi hükme bağlanıyor.

Anayasa’nın “Sendika Kurma Hakkı” başlıklı 51’inci maddesinin son fıkrası yürürlükten kaldırılıyor. Böylece, bir kişinin aynı zamanda ve aynı iş kolunda birden fazla sendikaya üye olmasının yolu açılıyor.

Anayasa’nın “Dilekçe Hakkı” başlıklı 74. maddesinde değişiklik yapılıyor. “Kamu denetçiliği” (ombudsman) oluşturuluyor.

Memurların disiplin kovuşturması konusunda hükümler getiren 129’uncu maddesinde değişiklik yapılarak, uyarma ve kınama cezaları da yargı denetimine açılıyor.

Siyasi partilerin mali denetimi 2010 yılından itibaren ise Sayıştay’a geçecek.

Anayasa değişiklik paketi taslağında, Danıştay ve Anayasa Mahkemesi’nin, yürütme ve yasama organının yaptığı düzenlemeleri tartışmalı bir şekilde iptal etmesi sonrası yaşanan “yargı vesayeti” tartışmalarına son verecek düzenleme de yer aldı. Pakette, Anayasa’nın 125’inci maddesinde yapılan değişiklik önerisiyle, yargı yetkisinin idari eylem ve işlemlerin hiçbir surette yerindelik denetimi şeklinde kullanılamayacağı vurgusu yapıldı. Anayasa Mahkemesi’nin çok tartışmalı 367 kararı, yapılacak düzenlemelerin Anayasa’nın başlangıç ilkeleri ve değiştirilmesi teklif dahi edilemeyecek maddeler yönünden de denetime tabi tutacağı yönünde aldığı kararlar, kamuoyunda tartışma yaratmıştı.

HSYK’nın yapısını düzenleyen 159’uncu maddesinde yapılan değişiklikle, halen 7 olan HSYK’nın üye sayısı 22’e, 5 olan yedek üye sayısı ise 12’a çıkarılıyor. HSYK, 3 daire halinde çalışacak. HSYK’nın Başkanı, Adalet Bakanı olmaya devam edecek. Kurulun “meslekten çıkarma” cezasına ilişkin kararlarına itiraz yolu getirilecek. Diğer kararlara itiraz yolu kapalı. Anayasa’nın “Hakimler ve Savcıların Denetimi” başlıklı 144’üncü maddesi de yeniden düzenleniyor.

Teklifte Anayasa’nın 157’inci maddesinde de değişiklik öngörülüyor. Askeri Yüksek İdare Mahkemesi üyeleri için de hakimlik teminatı getiriliyor.

“Ailenin Korunması” başlıklı 41’inci maddesinde öngürelen değişiklikle çocukların korunmasında devletin yükümlülğü artırılıyor.

Anayasa’nın 53’üncü maddesinde değişiklik yapılarak memurlara ve diğer kamu görevlilerine toplu sözleşme yapma hakkı tanınıyor. Toplu sözleşme yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması halinde, taraflar Kamu Görevlileri Kuruluna başvurabilecek. Kurul kararları kesin ve toplu sözleşme hükmünde olacak. Toplu sözleşmenin emeklilere yansıtılmasının yolu da açılıyor.

Anayasa’nın, Meclis’in Başkanlık Divanının oluşumunu düzenleyen 94’üncü maddesinde değişiklik yapılara divanın görev süresi iki yıla indiriliyor.

Anayasa Mahkemesinin kuruluşunu düzenleyen 146’ıncı maddesinde değişiklik yapıldı. Halen 11 asıl 4 yedek üyeli olan mahkeme, 17 asıl üyeden oluşacak. Mevcut yedek üyeler de doğrudan asıl üye olacak. Üye seçimi TBMM ve Cumhurbaşkanı tarafından yapılacak. Üyeler, 12 yıl için seçilecek. AYM’nin çalışma ve yargılama usulünü düzenleyen 149’uncu maddesinde değişiklik yapılıyor. Bireysel başvuru hakkı da tanınan mahkeme iki bölüm ve Genel Kurul halinde çalışacak.

Anayasa’nın, 166’ıncı maddesinde değişiklik yapılarak, “Ekonomik ve Sosyal Konsey” Anayasa kapsamına alınıyor.

Anayasa Mahkemesinin görev ve yetkilerini düzenleyen 148. maddesinde değişiklik yapılarak, kişisel başvuru hakkı tanınıyor. Meclis Başkanı, Genelkurmay Başkanı, kuvvet komutanları ile Jandarma Genel Komutanı da görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divanda yargılanacak. Yüce Divan kararlarına karşı yeniden inceleme başvurusu yapılabilecek. Genel Kurulun yeniden inceleme sonucu verdiği kararlar kesin olacak. Herkes, Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki Anayasal hak ve özgürlüklerden birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla ve kanun yollarının tüketilmiş olması şartıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilecek. Bireysel başvuruda, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme yapılamayacak.

Anayasanın “Askeri Yargı” başlıklı 145’inci maddesinde değişiklik yapılarak Askeri yargının görev alanı yeniden belirleniyor. Askeri mahkemeler, asker kişiler tarafından işlenen askeri suçlar ile bunların asker kişiler aleyhine veya askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevli olacak. Devletin güvenliğine, anayasal düzene ve işleyişe karşı suçlara ait davalar her durumda adliye mahkemelerinde görülecek. Siviller, savaş hali dışında askeri mahkemelerde yargılanamayacak.